Aktywizm kurdyjskich kobiet

W naszych interdyscyplinarnych badaniach, łączących studia kulturowe, antropologiczne, genderowe i społeczne, analizowaliśmy jak Kurdowie, będący narodem nie posiadającym własnych struktur i instytucji państwowych, działają poza takimi strukturami, samodzielnie budując społeczne i kulturalne instytucje w krajach, których są obywatelami. W ciągu ostatnich pięciu lat w regionie Kurdystanu, położonym w sercu Bliskiego Wschodu i podzielonym między cztery państwa narodowe (Iran, Irak, Syrię i Turcję) dokonały się głębokie przemiany. Niektóre z nich przyniosły nadzieję i były inspirujące dla Kurdów, podczas gdy inne doprowadziły do naruszeń ich praw. Mimo że te transformacje doprowadziły w wielu przypadkach do relokacji całych społeczności niszcząc wiele instytucji, to jednocześnie, zarówno w kurdyjskiej ojczyźnie jak i w diasporze, na scenie pojawiło się wielu nowych działaczy i wiele organizacji.

Zespół podczas seminarium w Instytucie Fafo w Oslo w 2022 r.
Zarówno w skali międzynarodowej jak i lokalnie Kurdowie są bardziej znani ze swojej walki partyzanckiej i starć siłowych aniżeli z pokojowego aktywizmu. Skupienie uwagi na przemocy, zarówno w przestrzeni studiów akademickich jak i przekazów medialnych, doprowadziło do relatywnej niewidzialności kurdyjskiego aktywizmu kulturowego i społecznego, mimo że to właśnie taka forma aktywizmu odpowiada za istotne przemiany wewnątrz kurdyjskiej społeczności. Mimo ograniczeń spowodowanych przez opresję państwową, lokalne centra kulturowe, organizacje kobiece ale również indywidualni działacze, tacy jak artyści, pisarze i intelektualiści przyczynili się do kształtowania nowych narracji i wyobraźni moralnych. Ponieważ zarówno głosowi, jak i działalności kobiet poświęcano zazwyczaj mniej uwagi, celem ALCITfem jest skupienie się na roli kobiet, a także na ideach i narracjach moralnych dotyczących społecznej pozycji kobiet i mężczyzn. W naszym projekcie używamy pojęcia alternatywne obywatelstwo, w celu podkreślenia, że Kurdowie na wiele różnych sposobów rozwinęli alternatywne strategie działania (zarówno polityczne jak i pozapolityczne) pozostające poza sferą instytucji i struktur istniejących państw.

W ramach ALCITfem przeprowadziliśmy badania w głównych centrach kurdyjskiego aktywizmu zarówno w Kurdystanie jak i w diasporze posługując się lokalnymi językami znanymi członkom zespołu. Alternatywne obywatelstwo postrzegaliśmy przez pryzmat dwóch wzajemnie zależnych przestrzeni: aktywizmie inicjowanym przez kobiety i jego moralnych i kulturowych podstawach. Te zagadnienia badawcze zostały zrealizowane w odniesieniu do czterech następujących obszarów tematycznych: 1) Reprezentacja kobiety w kurdyjskiej kulturze i jej rola w kształtowaniu postaw obywatelskich 2) Dyskretny aktywizm kurdyjskich kobiet, 3) Kreowanie ról genderowych w kurdyjskich rodzinach, 4) Ekofeminizm. W ten sposób projekt połączył zainteresowanie dla widzialnych i niewidzialnych praktyk przy jednoczesnej uwadze skierowanej na sposób osadzenia aktywizmu w tradycjach kulturowych i moralnych. Oprócz publikacji naukowych zrealizowaliśmy kilka wystaw fotograficznych we współpracy z Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie i Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie.

Z punktu widzenia metod i zaplecza teoretycznego projekt ALCITfem, Aktywizm i jego kulturowe i moralne podstawy: alternatywne obywatelstwo i rola kobiet w Kurdystanie i diasporze, połączył humanistykę i badania społeczne poprzez współpracę następujących instytutów: Pracowni Studiów Kurdyjskich Instytutu Orientalistyki Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (PSK IO UJ, Kraków), Centrum Studiów Genderowych Uniwersytetu Oslo (STK, Senter for Tverrfaglig Kjonnsforskning), Centrum Zaawansowanych Studiów Ludnościowych i Religijnych (CASPAR) na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie (UEK), Fafo, Instytutu Badań Pracy i Społecznych (Oslo) i Muzeum Azji i Pacyfiku (Warszawa).